ДАУЛАРДЫ ШЕШУДІҢ БАЛАМА ӘДІСТЕРІН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕ ЖӘНЕ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ

Аннотация

Бұл мақала шет мемлекеттердің заңнамасын және Қазақстан Республикасының ұлттық заңнамасын талдау арқылы медиация сияқты құбылыстың халықаралық-құқықтық реттелуін ғылыми тұрғыдан зерттеуге арналған. Бұл мақалада дауды медиация тәртібімен шешуге қатысты шетелдік, ресейлік және отандық ғалымдардың әртүрлі көзқарастары берілген. Ғылыми тұрғыдан алғанда дауларды медиация тәртібімен шешудің құқықтық ерекшеліктері құқықтық жүйелердің жаһандану және интернационалдану процестерінің күшеюінен туындайтын қазіргі заманның салыстырмалы түрде жаңа және зерттелмеген құбылысына байланысты ерекше қызығушылық тудырады, сонымен қатар ғылыми және технологиялық прогресс. Медиация саласындағы әртүрлі елдердің, соның ішінде АҚШ, Германия, Австрия, Үндістан және Қытай тәжірибесін талдауға ерекше назар аударылады, бұл әртүрлі құқықтық жүйелерде медиацияны қолданудың жалпы принциптері мен ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ Қазақстан Республикасының медиация институтын дамыту тәжірибесі, оны заңнамалық реттеу және ЕАЭО аясында одан әрі интеграциялау перспективалары қарастырылған.

Зерттеу сот жүйесіне түсетін жүктемені азайтуға және жанжалдарды бейбіт жолмен шешу мәдениетін дамытуға көмектесетін дауларды шешудің тиімді баламалы құралы ретінде медиацияның маңыздылығын көрсетеді. Сондай-ақ мақалада медиацияның процестің құпиялылығы, уақыт пен қаржылық ресурстарды үнемдеу, сондай-ақ жанжал тараптары арасындағы іскерлік және жеке қарым-қатынастарды сақтау мүмкіндігі сияқты негізгі артықшылықтары қарастырылған. Медиатордың тараптар арасындағы тиімді қарым-қатынасқа және өзара тиімді шешімдерді іздеуге ықпал ететін бейтарап делдал ретіндегі рөліне ерекше назар аударылады.

Түйін сөздер: дауларды шешудің балама әдістері; бітімгершілік келісім; дауды соттан тыс шешу; сот жүйесі; делдал; жақтары.