Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құру тәжірибесі туралы

Аннотация

Бұл мақалада құқықтық мемлекет құру тәжірибесі мен мәселелері қарастырылған. Құқықтық мемлекет идеясы Батыс (буржуазиялық) саяси және құқықтық ойдың либералды бағытынан туындайды. Тарихи тұрғыдан алғанда, бұл идея адамның бөлінбейтін табиғи құқықтары ұғымын мемлекет – осы құқықтардың «түнгі күзетшісі» ұғымымен байланыстырды. Заң үстемдігінің құқықтық мәні тұрғысынан, соңғысының мемлекеттік билігі озбырлықты жоққа шығарады және тек бостандықтың өлшемі, нормативтік бекітілген әділеттілік ретінде түсінілетін заңға сәйкес әрекет етеді. «Заңға сәйкес» деген тіркес белгілі бір дәрежеде «заңға сәйкес» жағдайды шектейді, өйткені заңда өзімшілдік болуы мүмкін. Заңдар заңға, оның қағидаттарына және құқықтық жүйеге сәйкестігін үнемі тексеріп отыруы керек. Құқықтық мемлекет тұжырымдамасының негізгі ережелеріне мыналар кіреді: азаматтық қоғамның мемлекетке үстемдігі, мемлекеттің азаматтық қоғамды бақылауға бағынуы; саясат пен заңға қатысты заңның үстемдігі; Әкімшілік акт пен әкімшілік қалауларға қатысты заңның үстемдігі; заң шығарушы, атқарушы және сот билігінің нақты бөлінуі; жеке адамдар мен олардың бірлестіктерінің «тыйым салынбаған барлық нәрсеге рұқсат етіледі» деген қағидат бойынша қызмет ету бостандығы; азшылықтың мүдделерін қорғаудың кепілдігі; конституциялық нормалардың тікелей заңды әрекеті; кез келген құқық туралы дау-дамайдың сотқа бағынуы; ең дұрысы, құқықтық мемлекет саяси емес мемлекет.

Түйін сөздер: биліктің бөлінуі, адамның құқықтары мен бостандықтары, заңнама, сот төрелігі, азаматтық қоғам, заң, әділеттілік, құқықтық жүйе, тексеру және тепе-теңдік жүйесі, құқық.