ӘЙЕЛДЕР МЕН ЖАСӨСПІРІМ ҚЫЗДАРҒА ҚАТЫСТЫ ОТБАСЫШЫЛЫҚ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫҢ АЛДЫН АЛУДЫҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ
DOI:
https://doi.org/10.26577/JAPJ2025115310Аннотация
Зерттеу әйелдер мен жасөспірім қыздарға қатысты отбасылық зорлық-зомбылық феноменін ғылыми және теориялық тұрғыдан кешенді талдауға арналған. Бұл құбылыс отбасылық институтқа, қоғамдық қатынастарға және орнықты даму үдерістеріне деструктивті әсер ететін көпдеңгейлі әлеуметтік-құқықтық сипатқа ие. Мақалада аталған құбылыстың мәндік ерекшеліктері, оның себептері мен салдары қарастырылып, тиімді профилактикалық жүйе құрудың заманауи тәсілдері ашып көрсетіледі.
Зерттеудің мақсаты – құқықтық, социологиялық, психологиялық және гуманитарлық білімдердің синтезіне негізделген отбасылық зорлық-зомбылықтың алдын алудың тұтас тұжырымдамасын әзірлеу. Жұмыстың ғылыми жаңалығы – зорлық-зомбылықты құрылымдық теңсіздік пен институционалдық дисфункцияның салдары ретінде түсіндіруге мүмкіндік беретін гендерлік, әлеуметтік-экологиялық, виктимологиялық, интерсекциялық және адам құқықтарына негізделген бағыттарды біріктіретін интегративті модельді негіздеуінде.
Зерттеудің әдіснамалық базасы пәнаралық тәсіл, дәлелділік және салыстырмалы-құқықтық талдау қағидаттарына сүйенеді. Мұндай тәсіл әлеуметтік факторлар, мәдени ұстанымдар мен құқықтық қорғау тетіктерінің тиімділігі арасындағы өзара байланысты анықтауға мүмкіндік берді.
Талдау нәтижесінде құқықтық реттеу, білім беру бастамалары, әлеуметтік қолдау және көпдеңгейлі араласу механизмдерін қамтитын алдын алу жүйесін жетілдірудің негізгі бағыттары айқындалды. Ерекше назар халықаралық стандарттар мен Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ұсынымдарын Қазақстан жағдайына бейімдеуге және алдын алудың үш деңгейлі құрылымын қалыптастыруға аударылды.
Зерттеудің ғылыми және практикалық маңызы – гендерлік зорлық-зомбылық деңгейін төмендетуге, құқықтық кепілдіктерді нығайтуға және қоғамда зорлық-зомбылықсыз өзара әрекет мәдениетін қалыптастыруға бағытталған мемлекеттік саясаттың теориялық және әдістемелік негіздерін әзірлеуде.
Түйін сөздер: отбасылық зорлық-зомбылық; гендерлік теңдік; зорлық-зомбылықтың алдын алу; әйелдер мен жасөспірім қыздардың құқықтарын қорғау; мемлекеттік саясат.
