Сотқа дейінгі тергеп - тексеру жүргізу кезінде күдіктінің құқықтарын қамтамасыз ету мәселелері

Аннотация

Мақалада сотқа дейінгі тергеу жүргізу кезінде күдіктінің құқықтарын қамтамасыз ету мәселелері қарастырылады. Күдіктінің құқықтарын іске асыру мысалында қылмыстық процесте неғұрлым айқын көрінетін жеке тұлға мен мемлекет мүдделерінің теңгерімділігі мәселелері, сондай-ақ қылмыстық процесте жеке тұлғаға қол сұғылмаушылықтың құқықтық режимін айқындайтын заңнаманы одан әрі жетілдіру қажеттілігі өзектендіріледі. Күдіктінің құқықтарын, детективтік қызметтердің мазмұны мен сипатын қамтамасыз ету кепілдіктеріне құқықтық талдау жүргізілді, бұл жеке детективтік қызметтің мәнін, оның азаматтардың конституциялық құқықтарын қорғауға, сот төрелігіне қол жеткізуге, құқық қорғау органдарына қылмысқа қарсы күресте жәрдемдесуге бағытталғандығын ашуға мүмкіндік берді. Жеке детективтік қызмет саласындағы қолданыстағы заңнаманың мәселелері қаралды және оларды шешу жолдары ұсынылды. Жеке детективтік қызмет туралы заңды қабылдау қажеттілігі негізделген. Зерттеу нәтижесінде сондай – ақ теориялық ережелер жүйесі, Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексінде қылмыстық процесс саласына түскен азаматтарды анықтау, тергеу, прокуратура органдары тарапынан олардың заңды құқықтары мен бостандықтарына қол сұғудан қорғауды барабар қамтамасыз ету тәсілдері, күдіктінің құқықтары мен бостандықтарын іске асырудың кепілі болып табылатын жеке детективтік қызметтің маңыздылығы мен рөлі негізделеді қылмыстық процесте.

Қойылған мәселелерді зерттеу кезінде зерттелетін институттың мәнін, Конституциялық және салалық заңнаманың Қазақстан Республикасындағы заңдылық пен құқықтық тәртіптің жай – күйіне реттеушілік әсер ету мүмкіндігін айқындауға мүмкіндік беретін зерттеу нысанасының сапалық сипаттамаларын айқындайтын логикалық, формальды-құқықтық, Талдамалық, сондай-ақ функционалдық әдіс пайдаланылады. Авторлар қабылдаған ғылыми талдауда сотқа дейінгі тергеуде күдіктінің құқықтары мен бостандықтарын іске асыру үшін қылмыстық іс жүргізу мүмкіндіктерін жетілдіру мәселелерін неғұрлым толық, ғылыми өзектендіруге мүмкіндік беретін кешенділік пен жүйелілік қағидаттары дәйекті түрде жүзеге асырылады және нәтижелі біріктіріледі.

Зерттеу нәтижесінде жеке детектив жинаған қылмыстық іс бойынша мәліметтерді сотқа дейінгі тергеу органдары мен сот қылмыстық іс бойынша дәлелдеуде, өтінішхаттарды мәлімдеуде, алдын ала тергеу органдары мен соттың іс-әрекеттері мен шешімдеріне шағымдануда пайдалана алатыны анықталды, бұл өз кезегінде жеке және заңды тұлғаларға сот төрелігіне қол жеткізуге конституциялық құқықты іске асыруға ықпал етеді.

Түйінді сөздер: қылмыстық процесс, қылмыстық процеске қатысушы, күдікті, сотқа дейінгі тергеп-тексеру, жеке детективтік қызмет, кепілдіктер.