ҚАЗАҚСТАНДА ЖӘНЕ ШЕТЕЛДЕ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ДАУЫС БЕРУ: ПЕРСПЕКТИВАЛАР ЖӘНЕ КИБЕРТӘУЕКЕЛДЕР
DOI:
https://doi.org/10.26577/JAPJ202511314Аннотация
Мақалада қоғамды цифрландыру контекстінде Қазақстандағы және шет елдердегі сайлау процесінің трансформациясына кешенді талдау жүргізіледі. Азаматтардың елдің саяси өміріне қатысуы үшін жаңа мүмкіндіктер ашатын электрондық дауыс берудің инновациялық тәжірибелерін зерделеуге басты назар аударылады. Авторлар сайлау процесіне цифрлық енгізуге қатысты перспективаларды зерттеуді және сыртқы шабуылдардың осалдығы, деректерді сақтау мәселелері және қоғамдық пікірді басқару сияқты ықтимал киберқауіптерді талдауды мақсат етеді. Мақалада цифрлық дамудың сайлаудың тиімділігі мен ашықтығына қалай әсер ететінін көрсететін зерттеу нәтижелері келтірілген. Авторлар цифрлық ортадағы сайлаушылардың құқықтарын реттеу және қорғау мәселелерін зерттеп, киберқауіптерден қорғау және дауыс берудің құпиялылығын қамтамасыз ету үшін сенімді инфрақұрылым құрудың маңыздылығын атап өтті. Зерттеу жүргізу кезінде авторлар сайлау процестері мен киберқауіпсіздікті цифрландыруға арналған ғылыми жұмыстар мен нормативтік актілерді, сондай-ақ статистикалық деректер мен байқау комиссияларының есептерін талдауды қамтитын әдеби шолуды қамтитын кешенді әдіснамалық тәсілді пайдаланады. Қазақстанда да, шетелде де сайлау процестеріне цифрлық технологияларды енгізудің нақты мысалдары қарастырылады және осы процестердегі ықтимал қауіптерді бағалау үшін модельдер қолданылады. Бұдан басқа, үздік тәжірибелерді анықтау және ұсынымдарды қалыптастыру үшін электрондық дауыс беру және киберқауіпсіздік саласындағы халықаралық тәжірибеге салыстырмалы талдау жүргізіледі. Жалпы, жұмыста сайлау процесін цифрландырумен байланысты тәуекелдерді барынша азайту үшін мемлекеттік деңгейде қабылдануы мүмкін стратегиялар мен шаралар талқыланды. Мүмкін болатын жағымсыз салдарды азайта отырып, цифрлық дәуірдің артықшылықтарын пайдалануға мүмкіндік беретін инновацияларға теңдестірілген көзқарастың қажеттілігі туралы қорытынды жасалды.
Түйін сөздер: цифрлық трансформация, электрондық дауыс беру, сайлау процесі, киберқауіпсіздік, кибертәуекелдер, деректердің құпиялылығы, электрондық үкімет.
