АДАМНЫҢ МӘДЕНИ ҚҰҚЫҚТАРЫ ЖӘНЕ ЖАҺАНДАНУ

Аннотация

Жаһанданудың қазіргі процестері адам құқықтарының мазмұнды аспектісінің өзгеруіне әкеледі, бұл олардың ғылыми негіздемесін қажет етеді. Мақала жеке тұлғаның мәдени құқықтарын теориялық және әдіснамалық зерттеумен, сондай-ақ олардың әлеуметтік-экономикалық, саяси және рухани өзгерістердің әсерінен қазіргі әлемде орындалу мәселелерімен таныстырады. Талдау нәтижесінде адамның мәдени құқықтарды жүзеге асыруының аксиологиялық тұжырымдамасы көрсетілген, сонымен қатар адамның басқа да маңызды құқықтарымен байланысы көрсетілген; адамның мәдени құқықтарын қорғауға және жүзеге асыруға қайшы келетін объективті және субъективті сипаттағы көрсеткіштер анықталған. Мәдени құқықтарды тану және іске асыру саласындағы Конституциялардың, ұлттық заңдардың және халықаралық-құқықтық актілердің нормаларына жүргізілген компаративті-құқықтық талдау оларды әлемнің демократиялық мемлекеттерінде құқықтық реттеу саласындағы реформациялық үрдістерді анықтауға мүмкіндік берді. Мәдени құқықтарды танудың бірыңғай доктриналық теориясының жетіспеушілігін негізге ала отырып, халықаралық аренада қазіргі қоғамда жеке тұлғаның мәдени құқықтарын іске асыруда қолдауға арналған жалпыға бірдей стратегиялық халықаралық-құқықтық құжатты қабылдау ұсынылды – «Интеграция саласында жеке тұлғаның мәдени құқықтарын жүзеге асырудың нәтижелі тетігін әзірлеу жөніндегі халықаралық іс-қимыл бағдарламасы».
Ғылыми мақаланың мақсаты мәдени құқықтарды іске асыру проблемаларының кешенді сипаттамасын жүзеге асыру және қазіргі жаһандану процестері жағдайында олардың одан әрі дамуы туралы тұтас идеяны қалыптастыру болып табылады. Аталған ғылыми мұраның теориялық және практикалық маңыздылығын ескере отырып, жаһандану процестері аясында мәдени құқықтарды жүзеге асыру аз зерттелгенін мойындау керек. Белгіленген мәселелер бойынша жалпылау, синтездеу жұмыстары жоқ. Мақалада мәдениет саласындағы адам құқықтары мысалында интеграцияланған әлемде жеке адамның құқықтарын дамытудың кейбір аспектілері қарастырылады. Бұл бағытта «жаһандану» сөзінің мәні мен мәдени құқықтардың мазмұны ашылады. Мәдени құқықтардың нұсқасы әртүрлі халықаралық-құқықтық актілерде және экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар Комитеті қабылдаған жалпы тәртіптегі ескертулерде талданады. Сондай-ақ, мақалада адам мен азаматтың мәдени құқықтарының жеке тұлға құқықтарының жалпы құрылымындағы орны белгіленеді. Жұмыста жеке тұлғаның мәдени құқықтарының өзіндік ерекшеліктері көрсетілген. Жүргізілген зерттеу негізінде мемлекет мәдени мәселелер саласындағы саясатта басымдықтарды белгілеу субъектісі ретінде әрекет етеді, бұл оның осы саладағы негізгі міндеттерінен туындайды деген қорытындыға келді. Зерттеу нәтижелері білім беру саласындағы мақсат қоюда және білім беру мен адам құқықтары саласындағы нормативтік құқықтық актілерді жобалауда қолданыла алады.

Түйін сөздер: адам құқықтары, жаһандану, мәдени құқықтарды іске асыру мәселелері, мәдени құқықтарды қорғау, мәдени құқықтарды трансформациялау, трансшекаралық ынтымақтастық, адамның мәдени құқықтары, экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар жөніндегі Комитет.