Құқықтың иррационалды компонентінің Қазақстанның қылмыстық процесіндегі әділетті сотқа экспликациясы
DOI:
https://doi.org/10.26577/JAPJ.2023.v107.i3.12Аннотация
Мақалада қылмыстық сот ісін жүргізуде азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау принципі талданады, ол адамның қазіргі жанжалды жағдайды бейтарап биліктің, бейтарап судьяның көмегімен шешуде әділдік іздеуге генетикалық қажеттілігінен туындайды. Ол қағидасы адамзат өркениетінің және мәдениетінің феномені ретіндегі құқықтың идеологиялық жүйесінің құрамдас бөлігі бола отырып, қисынсыз сипатқа ие. Сонымен қатар, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау қағидасы іс жүргізу нормалары мен ұлттық соттардың актілерінде әртүрлі тәсілдермен түсіндіріледі, бұл оның практикалық әрекетінің толықтығына немесе декларативтілігіне әсер етеді. Сондай-ақ, қылмыстық сот ісін жүргізуде адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау принципін іске асыруға айыптау парадигмасын түрлендіруді қолдану, себеп-салдарлық байланыстарды орнату, талдау және синтез әдістері арқылы осы принциптің мазмұнындағы иррационалды компоненттің көрінісі мен таралуы арқылы талдау жүргізілді. Ол қағидатының рөлін арттыру және іске асыру үшін институционалдық тетіктермен және сотқа жүгінуді бюрократиялаумен шектелмеуге тиіс. Дәлелдемелерді жинау жөніндегі қорғаныс өкілеттіктерін реттейтін қылмыстық іс жүргізу құқығы саласы қоғамның сынына өте сезімтал, өйткені қорғаныс пен айыптау арасында тараптардың бәсекелестігі мен теңдігі принципіне қайшы келетін мүмкіндіктер теңгерімсіздігі7 Түйін сөздер: сотты қорғау принципі, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтары иррационалды компонент, рационалды компонент, айыптау парадигмасы, трансформация, сот, экспликация, әділеттілік