ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ НОРМАТИВТІК ҚАУЛЫЛАРЫ ҚОЛДАНЫСТАҒЫ ҚҰҚЫҚТЫҢ ҚАЙНАР КӨЗДЕРІ РЕТІНДЕ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/JAPJ202511312Аннотация
Қазақстан Республикасының құқықтық жүйесінде Жоғарғы Соттың нормативтік қаулылары құқықтық реттеудің негізін қалыптастыратын маңызды құқықтық актілердің бірі болып табылады. Олар сот тәжірибесін жан-жақты талдау негізінде әзірленіп, заң нормаларының бірыңғай түсіндірілуі мен олардың құқық қолдану практикасына біркелкі енгізілуін қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл қаулылар сот шешімдерінің тұрақтылығы мен болжамдылығын арттырып, құқықтық айқындықты қалыптастыру арқылы заңнамалық олқылықтар мен құқықтық белгісіздіктерді жоюдың пәрменді тетігіне айналады. Осылайша, Жоғарғы Соттың нормативтік қаулылары құқықтық жүйенің үйлесімділігі мен тұрақтылығын қамтамасыз етуде ерекше рөл атқарады.
Бұл мақалада Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының нормативтік қаулыларының құқықтық табиғаты, олардың құқық көздері жүйесіндегі орны, сондай-ақ сот практикасын қалыптастырудағы ықпалы жан-жақты қарастырылады. Зерттеу барысында аталған актілердің құқық үстемдігін қамтамасыз етудегі маңызы, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғаудағы рөлі, сондай-ақ соттардың құқық қолдану қызметін тиімді ұйымдастыруға ықпал ететін тетіктері талданады. Сонымен қатар, нормативтік қаулылардың міндеттілік сипаты мен олардың заңнамалық актілермен арақатынасы, сондай-ақ оларды әзірлеу және бекіту үдерісінің ерекшеліктері мәселесіне айрықша назар аударылады. Осылайша, мақалада Жоғарғы Соттың нормативтік қаулылары құқықтық жүйенің тұтастығы мен тиімділігін қамтамасыз ететін маңызды құрал ретінде қарастырылады.
Зерттеу нәтижесінде авторлар Жоғарғы Соттың нормативтік қаулылары қазақстандық құқық жүйесінде шешуші рөл атқаратынын атап өтеді. Бұл актілер реттеуші және түсіндіру функцияларын орындай отырып, құқықтық реттеудің тұрақтылығын қамтамасыз етеді, оның бірыңғай орындалуына ықпал етеді және төменгі сатыдағы соттар үшін эталондық құқықтық бағдар ретінде қызмет етеді. Нормативтік қаулыларды жан-жақты зерттеу және оларды дұрыс қолдану сот тәжірибесінде маңызды орын алады, өйткені олардың мазмұны мен ережелері судьялардың құқықтық ұстанымдарын қалыптастыруда, сондай-ақ заңгерлердің кәсіби қызметінде шешуші рөл атқарады. Осылайша, бұл актілер елдегі құқық қолдану тәжірибесіне тікелей ықпал етіп, сот төрелігінің әділ әрі тиімді жүзеге асырылуын қамтамасыз ететін маңызды құқықтық құрал болып табылады.
Түйін сөздер: нормативтік қаулылар, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты, құқық көздері, сот практикасы, құқық қолдану, заңнама, құқықтық жүйе, құқық үстемдігі.
